با پوزش از تاخیر در نوشتن و انتشار مطالب به بهانه تکراری اما مهم "گرفتاری های روزمره"!
1- در چند هفته گذشته اتفاقات خاورمیانه مانند همیشه در صدر اخبار سیاسی جهان قرار داشت، توسعه مناطق تحت نفوذ داعش با اسم جدید "دولت اسلامی" و واکنش کشورهای مختلف به آن که از جهاتی برای اولین بار اتفاق افتاد و همینطور جنگ میان اسراییل و حماس که بدون نتیجه از سوی دو طرف به پایان رسید. پشت صحنه این اتفاقات همچنان جنگ داخلی سوریه در جریان است و هیچکدام از طرفین توان غالب شدن به سمت مقابل را ندارد.
به نظر می رسد که تغیرات برای نقشه جدید خاورمیانه مدتی است که آغاز شده و بزودی باید شاهد به ثمر رسیدن نتایج آن و شکل گیری کشورهای نوظهور باشیم.
1- در چند هفته گذشته اتفاقات خاورمیانه مانند همیشه در صدر اخبار سیاسی جهان قرار داشت، توسعه مناطق تحت نفوذ داعش با اسم جدید "دولت اسلامی" و واکنش کشورهای مختلف به آن که از جهاتی برای اولین بار اتفاق افتاد و همینطور جنگ میان اسراییل و حماس که بدون نتیجه از سوی دو طرف به پایان رسید. پشت صحنه این اتفاقات همچنان جنگ داخلی سوریه در جریان است و هیچکدام از طرفین توان غالب شدن به سمت مقابل را ندارد.
2- فراتر از این حوادث نه چندان عجیب در خاورمیانه (ظهور گروه های افراطی اسلامگرا و تروریستی)، تفاوتی در سبک جنگ گروه داعش با گروهای اسلام گرای قبل از آن دیده می شود که برای درک بهتر تفاوت ها می توان گروه القاعده را به نمایندگی از تمامی حرکت های چریکی و تروریستی با استراتژی گروه داعش درنظر گرفت.
تفاوت عمده داعش از آنجا ناشی می شود که این گروه بر خلاف اسلاف خود تنها محدود به یک سری عملیات های تروریستی پراکنده نیست و بطور متمرکز برای بدست آوردن "زمین" می جنگد. تاکنون هیچ یک از گروهای اسلامگرای خاورمیانه اقدامی در جهت تاسیس خلافت اسلامی نکرده بودند.
از سوی دیگر موفقیت های عملیاتی داعش در مقایسه با سایر گروه های مشابه قابل مقایسه نیست. اینان توانسته اند در مدت کوتاهی قلمرو خود را به اندازه قابل توجهی گسترش دهند.
همینطور داعش توانسته بعد از قرنها، پتانسیل خونریزی و خشونت اسلامی را زنده و بالفعل کند، و خشونت های بربر قرن ها قبل را با تکنولوژی امروزی ترکیب، به قرن 21 بیاورد و چشم جهانیان را به قسمتهایی از تعالیم اسلام که بعد از سالها منسوخ شده بودند روشن کند.
در تئوری های عقیدتی داعش هیچکدام از کشورهای اسلامی دیگر از جمله عربستان و ایران نمونه قابل قبولی از حکومت اسلامی نیستند و ایشان خود برداشت سیاسی، اجتماعی منحصر به فردی از آموزه های اسلامی دارد.
عمل به آموزه های اسلامی داعش بدون ملاحظات اخلاقی، سیاسی، و کلا دستاوردهای عصر مدرن است و این گروه در حد توانش هیچ مماشاتی نمی کند، به همین دلیل هم توانسته بسیاری از مسلمانان مناطق دیگر جهان حتی کسانی که در کشورهای پیشرفته زندگی می کنند را به خود جذب کند و به همین اندازه باعث اتفاق نظر جبهه جهانی علیه تفکرات و موجودیت خود شود.
3- از سوی دیگر در پهنه جغرافیایی توسعه "خلافت اسلامی"، این گروه از سمت جنوب تقریبا در پشت دروازه های بغداد و در مرز با شیعیان عراق متوقف شد و تلاش ایشان برای توسعه از سمت شمال و شرق به اقلیم کردها رسید. کردها در مقابله با گروه داعش تا کنون از 3 جنبه نقش کلیدی ایفا کرده اند، هم در جبهه عملیاتی توانسته اند با کمک های خارجی در مقابل داعشی ها مقاومت کنند و هم در صحنه سیاسی توانستند کشورهای متخاصم مانند ایران و امریکا را به اتفاق نظر برسانند. همینطور بر مشکلات درون گروهی غلبه کنند و با یک صدای واحد با قدرت های دیگر صحبت کنند.
4- از سالها قبل مساله تغیر نقشه خاورمیانه توسط اسراییل و قدرت های جهانی یکی از تبلیغات رسانه ای جمهوری اسلامی بود و ایشان همیشه ادعا داشتند که نه تنها مانع تحقق آن می شوند بلکه با انسجام بیشتر میان گروه های شیعه در ایران، عراق و سوریه وضع جدیدی از موازنه قدرت خاورمیانه را رقم خواهند زد که در نهایت به حذف دولت اسراییل و به نفع مسلمانان منطقه با محوریت ایران باشد.
اتفاقا یکی از گمان های تئورسین های جمهوری اسلامی در مورد نقشه "خاورمیانه جدید" تشکیل کشور "کردستان" بود که شامل مناطقی از 4 کشور عراق، ترکیه، سوریه و ایران می شد و به شدت به آن حساس و با آن مخالف بودند. این مساله از دو جهت برای جمهوری اسلامی نامطلوب بود، اول آنکه مناطقی از کردستان ایران از کشور جدا می شوند و دوم همجواری با کردستان به عنوان یک دولت سکولار و متحد اسراییل.
علیرغم این پیش بینی، شنیدن خبرهای حمایت معنوی و تسلیحاتی جمهوری اسلامی از "مبارزین کرد" بسیار جالب است. و حتی نشان از پذیرش تغیرات در منطقه و تلاش بر یارگیری از اعضای جدید این منطقه پرآشوب دارد. (نشانه دیگر دست کشیدن از "نوری المالکی" نخست وزیر به عنوان قوی ترین وزنه ایران در صحنه قدرت عراق و توافق با وضع جدید است.)
البته حمایت دولت های نسبتا قوی ایران و ترکیه از کردهای عراق نشان از آن دارد که در توافق های احتمالی پشت پرده تمامیت ارضی این دو کشور رعایت شده است و همانطور که در صحنه سیاسی دیده می شود کردهای ایرانی و ترک مشارکت چندانی در درگیری های نظامی مستقیم ندارند.
به نظر می رسد که تغیرات برای نقشه جدید خاورمیانه مدتی است که آغاز شده و بزودی باید شاهد به ثمر رسیدن نتایج آن و شکل گیری کشورهای نوظهور باشیم.
پی نوشت:
1- کاریکاتور بالا گروه داعش در حال تغیر نام منطقه از "خاورمیانه به قرون وسطی" از نیویورک تایمز اینترنشنال.
2- یک سال پیش روزنامه نیویورک تایمز مقاله ای در رابطه با نقشه جدید خاورمیانه منتشر کرد که دیدن آن امروز و بعد از ظهور داعش و قدرت گرفتن کردهای عراق خالی از لطف نیست!