اما ناگهان خبر کوتاهی رسید که دولت تصمیم گرفته واحد پول را از "ریال" به "تومان" تبدیل کند و به همراهش یک صفر از واحد پول حذف شود!
کنکاش بیشتر درباره علت چنین تصمیم ناگهانی با نتیجه کمتر روبرو شد و بجز چند دلیل کودکانه اعم از احترام به واحد پول غیر رسمی مردم! چیز دندانگیری در میان توجیهات منتشر نشده است.
حتی صاحبان نظر هم اطلاعی از این تصمیم بی مورد و پرهزینه نداشتند. بجز سرگرم کردن ملت به بازی جدیدی..!
معمولا حذف صفر از پول یک کشور بدنبال دوره ای تورم و کاهش ارزش ملی پول چندان غیر منتظره نیست و پیام رفرمی اقتصادی را می دهد که معمولا با اصلاحات اقتصادی و "ثبات" همراه است. چرا که اگر بعد ترکیدن بمب کاهش صفرها همچنان تورم افسارگسیخته وجود داشته باشد، بازخورد روانی و اجتماعی کل واحد پولی را از بین خواهد برد. مثل داستان چوپان دروغگو، واحد جدید شمارش هم به بلای واحد قبلی دچار می شود با این تفاوت که دیگر هیچکس به سیستم بانکی و مالی کشور اعتماد نمی کند و معمولا در این شرایط ارزهای بین المللی جایگزین ارز داخلی برای مبادلات روزمره خواهد شد و دهها مساله غامض دیگر پیش خواهد آمد که از حوصله بحث خارج است.
حال تمام این صحبت ها بر سر برداشتن صفرها از پول ملی بود. نه تغیر واحد پولی! این دومی یعنی "تغیر واحد" تاثیراتش فراتر از حوزه اقتصاد و تجارت است. باید از جنبه های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، و غیره بررسی شود و اگر منافعش به مضراتش سنگینی کرد، انجام شود.
تغیر واحد پولی در دوره معاصر بسیار بندرت انجام می شود و به خودی خود نشانگر اقتصادی سردرگم و کشوری بی ثبات است. بجز بازار داخلی، اثرات تغیر واحد رسمی پول در بازارهای جهانی بسیار است. تغیر نشان پول، تغیر شاخص ها و خصوصا در مورد فعلی همزمان تغیر ارزش معادل ده برابر. تا مدتی مشکل ساز است و اثرات روانی بدی دارد. (جهت تصور فکر کنید که امریکا تصمیم بگیرد واحد دلار را به ارزی دیگر تبدیل کند و آثار تلاطم در اقتصاد و مردم را لحضه ای مجسم کنید!)
در داخل هم این تغیر پرهزینه است و شامل کلیه تغیرات سخت افزاری و نرم افزاری اقتصادی، بانکی، حسابداری و.. در مقیاس ملی می شود و مثلا در یک قلم کلیه اسکناسهای رایج مملکت باید تعویض شود و سایر تغیرات قانونی ناشی از تغیر واحد پول. فقط وقتی تحمل این هزینه ها و وقت و انرژی به هدر رفته میلیونها نفر توجیه پیدا می کند که دلیل مناسبی برای آن وجود داشته باشد.
این تغیرات در حدی شگرف است که در تاریخ ها هم ثبت می شود و مانند جنگها میتوان آثار آن را در صدها سال پیش هم دنبال کرد. در بزرگی این تصمیم فقط همین بس که چنین تغیری حتی بعد از زلزله سیاسی و فرهنگی و انقلاب سال 57 ایران هم دیده نشد. نه تنها واحد پول که حتی یک صفر هم درجریان تعویض اسکناس و تغیر شکل ارز مملکت عوض نشد.
دولت روحانی هنوز توجیه درخوری برای چنین حرکت شگرفی بیان نکرده و به همین دلیل، این حرکت به نظر می رسد نوعی بازی سیاسی و ترکاندن بمب خبری توسط دولت باشد چرا که به فرض هم که مجلس و شورای نگهبان موافقت کنند، دولت روحانی دیگر عمری برای اجرای چنین طرحی باقی ندارد. و عموما دولت ها در ابتدای دوره شان -بنا به شعارهای داده شده- دست به اجرای چنین طرحی می زنند نه در ماههای پایانی!
شاید رفع فشارها بر دولت بابت ناقص ماندن اجرای توافقات برجام یا پرت کردن حواسها از عملکرد اقتصادی دولت روحانی در این 4 سال باعث شده چنین خبر بزرگی را ناگهان اعلام کنند! چرا که حتی اجرای این طرح بدلیل بزرگی عمق و وسعت معمولا با ایجاد پیش زمینه ذهنی در جامعه اجرا می شود.
در کشورهای آزاد بعد از ساعتها بررسی موضوع و صحبت موافقان و مخالفان طرح در رسانه ها، با همه پرسی مسئولیت و انتخاب به مردم تفویض می شود. و حتی اگر بدلایل سیاسی حکومتی قادر به همه پرسی هم نباشد برای آماده ساختن اذهان عمومی معمولا برنامه های نظرسنجی مثلا برای انتخاب نام واحد پولی جدید یا گرفتن پیشنهادات به بهانه های مختلف اجرا می کنند که مردم بتدریج خبردار شوند، اثرات مقاومت اجتماعی حداقل شود و با حکومت همکاری کنند.
دست انداختن به چنین موضوعاتی اگر صرفا با هدف سیاسی و گروهی و جناحی باشد، خرابی وضعیت دولت روحانی خصوصا در زمینه اخلاقی را نشان می دهد. اینکه دولتی و کابینه ای به نیت 4 سال حفظ قدرت بیشتر با آبرو و جیب ملت بازی کند و چنین فشاری را به مردم وارد کنند برای چند صباح بیشتر، فاجعه است. گرچه از پشت پرده دولت خبری به بیرون درز نکرده اما نیات طراحان این خبر بزودی با رفتن طرح به مجلس و تصویب یا عدم تصویب آن مشخص خواهد شد.
شخصا امیدوارم حقیقتی هرچند کمرنگ پشت چنین خبری باشد و ملت اینچنین به بازی گرفته نشده باشند. که از دولت روحانی بسیار بعید می نمود. هرچند که دیگر جامعه بی حس به صدها مشکل کوچک و بزرگ و دردناکتر از این است.
پی نوشت:
و مردم همیشه در صحنه، مثل برخوردشان با سایر فجایع اون رو از درام اجتماعی تبدیل به کمدی کردن و جک های انصافا بی همتایی تولید شده! مثل اینکه قرار شده از این به بعد با تصویب دولت دکمه Shift + R بجای ریال کلمه تومان رو نمایش بده!