خاورمیانه و جنگ دیکتاتورها (نگاهی به حادثه حج)

چند روزی از وقوع حادثه مرگبار حجاج در عربستان گذشته و آمار اعلام شده حاکی از کشته شدن نزدیک به 400 نفر ایرانی در اثر ازدحام جمعیت می باشد.

از شواهد اینطور برمی آید که برخلاف "تئوری های توطئه"، این اتفاق تنها یک حادثه دردناک بوده و در نقطه ای اتفاق افتاده که قاعدتا خارج از منطقه خطرناک "رمی جمرات" و مسیرهای منتهی به آن است که در سالهای گذشته محل وقوع تلفات انسانی و تحت کنترل ماموران نظارتی بوده است.

حتی اینکه بیشتر تلفات از زائران ایرانی بوده است هیچ ارتباطی با رابطه یا تخاصم اخیر میان عربستان و ایران ندارد و اقتضای مکان اسکان کاروان های زیارتی است که در اقامتگاه "منا" ملیت های یکسان در کنار هم قرار دارند و اینکه این اتفاق در نزدیک محل اقامت زائران ایرانی رخ داده سبب شده بیشتر قربانیان ایرانی باشند.

اما هنوز روز عید به پایان نرسیده بود که جناب آیت الله خامنه ای، بدون مشخص شدن ابعاد حادثه، این اتفاق را سیاسی قلمداد کرد و آن را به بی کفایتی حکومت عربستان نسبت داد! اتهامات سیاسی باعث شد که طرف مقابل هم در صدد توجیه بربیاید و مساله "قضا و قدر الهی" را علت حادثه بیان کند و نهایتا جنگ تبلیغاتی کلید بخورد در یافتن مقصر به شیوه "اشاعه شایعات".

طرفداران عربستان بی نظمی خود حاجیان ایرانی را مسبب مرگشان تلقی کنند و حتی بیان کنند که ایران تلاش سازمان یافته ای برای به هرج و مرج کشاندن مراسم حج و بی کفایت نشان دادن خاندان سلطنتی عربستان دارد و در مقابل ایرانیان تلاش کنند شاهزادگان بی مبالات سعودی را مسبب مرگ حاجیان ایرانی معرفی کنند، و خواستار کناره گیری ایشان -حداقل- از برگزاری حج شوند.

با اینکه حتی قبل از این اتفاق، رابطه میان ایران و عربستان بسیار پرتنش بود، اما این آیت الله خامنه ای بود که بر شیپور جنگ تبلیغاتی میان دو کشور دمید و باعث شد که متعاقب آن خرد و کلان مسئولین ایرانی بر توسن "حس ضدعربی" ایرانیان سوار شوند و با محکومیت خاندان آل سعود تلاش کنند، مساله "رهبری جهان" اسلام را با ملیت ایرانی پیوند بزنند که هم کردیت حکومتی کسب کنند و هم جلب نظر مردمی کرده باشند. البته از عوارض مهم آن این است که در هیاهوی رسانه ای، روند بررسی حادثه از مسیر عرفی خود خارج می شود.

اجازه ندادن به کارشناسان ایرانی جهت بررسی صحنه و اجساد و عدم همکاری دولت عربستان، گرچه واکنشی به سخنان ضد عربستانی مقامات ایرانی است، اما از مقبولیت نتایج اعلام شده آتی کم خواهد کرد و موضوعی که باید با همکاری و در فضایی تخصصی بررسی شود، با این موضع گیری ها به صحنه جنگ مذهبی جدیدی بدل شده است.

خودکامگی و بی تدبیری حاکمیت است که یک حادثه طبیعی (جمع شدن افسارگسیخته جمعیت) در "خاورمیانه" خود تبدیل به جنگ سرد و برخورد میان دو کشور می شود و همکاری جای خود را به جنگ بیهوده لفظی تنها جهت اثبات مشروعیت میدهد. شاید این اتفاق اگر در هرکجای جهان افتاده بود، همکاری کشورهای دخیل در ماجرا باعث افزایش همدلی و نوعدوستی بین دولت ها و ملت ها می شد و انرژی و توجه همگان بجای تخریب حکومتهای مقابل، به  همدردی با بازماندگان قربانیان حادثه و دلجویی از آنان معطوف می شد.

تفاوت بنیادین حکومت های نامشروع و دموکراسی ها در این است که دیکتاتورها تلاش می کنند از هر حادثه نمدی برای کلاه خود بسازند و در دموکراسی ها علاوه بر توجه به قربانیان، علل حادثه بررسی شده و روشهای جلوگیری از آن تدوین شود تا در آینده شاهد این حوادث دلخراش نباشند.

پی نوشت:

1- تا لحظه نگارش این مطلب تعداد کشته شدگان ایرانی بیش از 220 نفر اعلام شده، اما بدلیل عدم مراجعه چند روزه حدود 250 نفر حجاج مفقود شده، احتمال می رود که آنها در جمع کشته شدگان قرار گرفته باشند.

2- تا کنون پادشاه عربستان برخلاف رهبر ایران، از برخورد احساسی -شور حسینی!- خودداری کرده است. اما ابن تضمینی برای اعلام نتایج بی طرفانه بررسی علل حادثه نمی دهد. خصوصا که در این فاصله پروپاگاندای ایرانی یکسره در حال تهاجم و تهدید حاکمیت عربستان است.

3- با توجه به چرخش ماههای قمری در فصول سال و رسیدن مراسم حج به تابستان و افزایش دمای هوا، احتمال اتفاقات مرگبار این مراسم در سالهای آینده افزایش می یابد.

4- به تمامی بازماندگان قربانیان حوادث حج امسال تسلیت عرض می کنم.