بهبود زودهنگام اوضاع بعد از اعلام خبر توافق

گرچه دود توافق هسته ای از هفته ها قبل از اعلام دیده می شد، اما چنین اتفاق هایی تا اعلام رسمی نشوند در باور هیچ کس نمی گنجند و منطبق بر همین باور پذیری سخت است که اعلام مواضع افراد، گروه ها و کشورها نسبت به آن قبل و بعد از توافق متفاوت بوده وجالب است.

شاید هنوز برای اعلام نظر در رابطه با نتایج اعلام توافق هسته ای زود باشد اما کم کم همگی شاهد ثمرات رسیدن به توافق هستیم که باید مورد توجه قرار گیرد.
بجز آثار روانی داخلی اعلام خبر به نتیجه رسیدن مذاکرات یک ساله، که همراه با شادی آشکار مردم در گفتگوها و حتی خیابانهای شهرها بود، همانطور که پیش بینی می شد بازار و اقتصاد هم به آن واکنش نشان داد و کاهش نرخ دلار و بهبود شاخص های بورس را به همراه داشت. اما آثار چنین تغیر خط مشی تنها به نتایج مستقیم مذاکرات محدود نمی شود و سلسله تغیر واکنش هایی بدنبال داشته که وقوع آنها در چنین مدت زمان کوتاهی بسیار بعید می نماید و باعث خوشحالی مضاعف است. اعلام خبر حضور خانواده ها -بخوانید زنان- در ورزشگاه ها که با اندکی فراز و نشیب مشخص شد که در حال اجرایی شدن در سال جاری است از دیگر تفاوت های رفتاری حکومت نسبت به حقوق مدنی شهروندان است. (نتیجه تلاشی که از پوشش خبری محجور ماند)
همینطور عدم موضع گیری -حداقل بلافاصله- آیت الله خامنه ای در چنین اتفاق مهمی نشانه بسیار مبارکی است، چرا که هرکس که با روند 25 ساله رهبری آشنا باشد متوجه می شود که دنیای رهبر به دو قسمت "دوست" و "دشمن" تقسیم شده است و اتفاقات یا باید با شعارهای دشمن شکن محکوم شود و یا نشانه ای از شکست دشمن است! ایجاد چنین حدوسطی از مواضع -که دشمن بر له یا علیه ما نباشد- تقریبا بی سابقه است. این عدم مداخله در رابطه با رهبری که در جزیی ترین امور مملکتی و سیاست، از شیوه تدریس در دانشگاه ها تا تعرفه واردات خودرو ابراز نظر می کند جای خوشوقتی دارد.

خرده اتفاقات دیگر مانند پخش زنده سخنرانی رییس جمهور امریکا از تلویزیون دولتی ایران، هماهنگی میان رادیو و تلویزیون و دولت روحانی زیر نظر آیت الله خامنه ای و حتی تاکید دوباره وزیر فرهنگ و ارشاد بر ارتباط میان کنسرت ها و نشاط در جامعه هم در نوع خود جالب توجه است.

این واکنش های مثبت به داخل هم محدود نمانده و هم نخست وزیر ترکیه علیرغم واکنشهای علیه ترکیه تصمیم دارد که این سفر را انجام دهد و با روحانی و خامنه ای دیدار کند و هم پادشاهی عربستان در اتفاقی غیرمنتظره از توافق لوزان استقبال کرده و آن را رویدادی مثبت برای امنیت دولتهای عربی و منطقه تلقی کرده است.

حقیقتا مشاهده چنین واکنش هایی در این زمان کوتاه قابل پیش بینی نبود و طلیعه از بهبود شرایط زندگی در کشور است. گرچه طبیعی است که تا قبل از تنظیم قرارداد نهایی مخالفان توافق حداکثر فشار ممکنه را به تیم های مذاکره کننده وارد کنند تا حتی اگر نتوانند توافق را به هم بزنند حداقل در مفاد نهایی بتوانند امتیازی به نفع خودشان بگیرند. خصوصا لابی های صهیونیستی که هیچ شانس بردی برای خودشان از به رسمیت شناختن توافق متصور نیستند و همچنان رویه داشتن دشمن را برای منافعشان ضروری می دانند.
این توافق از نادر مواردیست که حکومت -حتی تحت فشار خارجی- مواضعش را به سمت خواست عمومی و عقلانیت تغیر داده است.

بدیهی است که فشارهای خارجی با پایبندی حکومت به مفاد توافق نامه بزودی برداشته خواهند شد اما این واقعه نشان می دهد که هیچ حکومتی عقب نشینی ناپذیر نیست و با اندکی درایت و هوشمندی تحولخواهان داخلی نیز می توانند برای رسیدن به خواسته هایشان تلاش کنند به شرطی که واقعیات را بپذیرند و نه از آرمانها که از قدم به قدم از واقعیات شروع کنند. همانطور که غرب درمذاکرات اخیر بالاخره حدی از غنی سازی -که غیرقابل پذیرش بود- را پذیرفت.
علاوه براینکه توافق هسته ای از چندین جنبه روند رسیدن به حقوق فردی و اجتماعی را ساده تر کرد. اول اینکه ترس حاکمیت را از عقب نشینی از مواضع ریخته و قرار نیست که عقب نشینی از مواضع صرفا به براندازی حکومت منجر شود. دوم آنکه با آغاز دوباره ارتباط با جهان، هم فعالین مدنی و هم مردم راحت تر می توانند الگوگیری و فعالیت کنند، خصوصا که فضای ضدیت با غرب هم به دلیل سابق کمتر است. سوم، بهبود وضع معیشتی مردم در نهایت به پافشاری آنها برای رسیدن به نیازهای اجتماعی شان منجر خواهد شد؛ که بهبود معیشت مردم ارتباط مستقیمی با رفع تحریم ها و بازشدن بازار و سرمایه گذاری ایران به روی دنیا دارد. به این لیست می توان ده ها مورد دیگر از منافع توافق را تنها بر حقوق اجتماعی مردم نام برد که البته نیاز به پشتکار، هماهنگی و هوشمندی تشکل ها و فعالان اجتماعی دارد.

پی نوشت:
1- موارد ذکر شده تنها قسمت اعلام عمومی شده اتفاقات و تفاهمات است و قطعا در پشت پرده سیاست و اقتصاد نیز تحرکاتی در همین راستا وجود خواهد داشت که موجب امتنان خواهد بود.
2- در سطح خیابانی هم مهار کفن پوشان و خودجوشان در عدم مخالفت با نتایج لوزان را نوعی مهار و طلیعه اضمحلال این گروه ها می دانم. بدیهی است که ماهیت این گروه ها در فعالیت یا به عبارت دیگر مخالفتشان نهفته و اگر -تا مدتی- موضوعی برای مخالفت -دشمن- نباشد بزودی هم از نظر سازمانی و هم از نظر اعتقادی سست خواهند شد.